Strega-prijs, Bajani: "In oorlogstijd is vereenvoudiging de nederlaag die je moet vermijden"

De tijd waarin we verkeren, wordt doorkruist door een ongebreideld en grenzeloos geweld. Oorlogen en "maatschappelijke woede" lijken onstuitbaar. "De lucht wordt doorsneden door raketten, de aarde opengelegd door bommen." Een complex beeld getekend door crises die elkaar van de ene uithoek van de wereld naar de andere lijken te jagen. Het antwoord op deze pijnlijke periode dat uit boeken kan komen, "is, en moet zijn, het eeuwenoude antwoord van de Decameron." Verhalen tegenover vernietiging, complexiteit tegenover vereenvoudiging. Vereenvoudiging is de ware nederlaag die vermeden moet worden. In die zin is de Strega-prijs een uniek instrument in Italië. " Schrijver Andrea Bajani – die met zijn 'L'anniversario' (Feltrinelli) met 280 stemmen de vijf winnaars van onze meest begeerde literaire prijs aanvoert – toont zich in gesprek met AdnKronos niet bezorgd over de uiteindelijke uitslag van de prijs. Bajani, die als een van de favorieten wordt beschouwd , laat zich niet van de wijs brengen door de voorspellingen. In deze historische periode, legt hij uit, heeft zelfs de Strega-prijs – waarvan de slotceremonie op 3 juli plaatsvindt in het Ninfeo di Villa Giulia in Rome – "een specifieke waarde. We leven in een tijd van ongebreideld geweld, de wereld wordt opgeschrikt door verwoestende oorlogen, door ongecontroleerde sociale woede, de lucht wordt doorsneden door raketten, de aarde wordt geopend door bommen. Dit is de enige angst die vandaag de dag legitiem is".

En toch heeft Bajani al een eerste belangrijk resultaat behaald . Een paar weken geleden won de schrijver – bij zijn tweede deelname na het goede succes van 2021 met 'Libro delle case' – de Strega Giovani-prijs. Een resultaat, zegt hij, dat "me verraste en me kracht gaf. In 2008 deed ik een experiment dat tot op de dag van vandaag een van de meest opwindende ervaringen is die ik dankzij het schrijven heb gehad. Het was een antropologisch experiment: ik ging op schoolreis met drie groepen studenten, uit Zuid-, Midden- en Noord-Italië. Ik was geïnteresseerd om bij hen te zijn, de wereld vanuit hun perspectief te bekijken, van hun blik te leren en een brug te slaan tussen generaties. Daaruit is een boek ontstaan, 'Domani niente scuola'. Dankzij de Strega Giovani zie ik dat die brug nog steeds bestaat."

De roman waarmee hij dit jaar meedoet aan de Strega, 'L'anniversario', is een boek over breuken. Het viert, met een 'stille gewelddadigheid', de tien jaar sinds de verteller zich van zijn ouders, van zijn familie van herkomst, heeft afgescheiden. Een aanklacht tegen het familie-instituut, of een specifiek verhaal, intiem maar tegelijkertijd ontwrichtend? "Het gezin", antwoordt Bajani, "blijft het meest wijdverspreide sociale organisme dat de mens heeft uitgevonden om zichzelf te beschermen. Dit lijkt mij een gegeven. En in een tijdperk als dit, waarin alle sociale verbindingen afbrokkelen en er politieke crisis heerst, is het onvermijdelijk dat het terugkeert om een ​​fundamentele rol te spelen, het is een lakmoesproef. Het is en blijft een centrale instelling. Juist als een beschermingssysteem."

Bajani gaat dieper in op zijn werk en legt uit: " In het gezin waarover ik vertel, gebeurt er iets specifieks en oneindig wijdverbreids : de plaats van bescherming wordt een plaats van dreiging, van gevaar, en de verteller besluit eraan te ontsnappen om zichzelf te redden. In zekere zin is het een daad van vertrouwen in de gezinsinstelling (die de hoofdpersoon, niet toevallig, aan het einde van het boek kiest): om zo te zijn, moet deze in staat zijn te beschermen. Anders is het goed om het recht van het individu te bevestigen om aan de dreiging te ontsnappen, ongeacht de instelling waaruit hij voortkwam."

"In de roman", vervolgt hij, "wordt een systeem van relaties opgevoerd waarin de vader domineert, de moeder in een blinde vlek wordt geplaatst en de zoon, tien jaar nadat hij besloot aan dat systeem te ontsnappen, besluit haar terug in het verhaal te brengen, haar uit de duisternis te halen." Wat het gezin betreft, betoogt de schrijver, moet enerzijds gezegd worden dat "het meer dan ooit een reddingsboot blijft te midden van de huidige storm. Anderzijds bestaan ​​er andere systemen, voor het geval het gezin niet werkt of niet - legitiem - is wat mensen willen. Of geen veilige plek is. Solidariteit en vriendschap lijken mij zeer sterke en steeds noodzakelijkere instellingen. Wat niet uit bloed komt, is niet per se tweederangs. Vriendschap, hoe naïef het ook mag klinken, redt dagelijks miljoenen mensen ", merkt Bajani op.

Het onderliggende thema van het boek is dan ook het patriarchaat, belichaamd door de figuur van een man die met geweld de regels oplegt waaraan het gezin zich moet houden. Een man die ook zijn vrouw in toom houdt. Is het mogelijk om, van fictie naar realiteit, je van deze plaag te bevrijden?

"Patriarchaat - of hoe je het ook wilt noemen: veel mensen betwisten de naam, deels begrijpelijk, aangezien de woorden door herhaling hun betekenis vertroebelen - is een ongeschreven maar dominante wet die het ene geslacht de heerschappij over het andere geeft. Als zodanig - reflecteert Bajani - is het onaanvaardbaar. Punt uit. In The Anniversary was ik juist om deze reden geïnteresseerd in het feit dat de verteller een man is. Omdat zijn eerste stap is om de patriarchale erfenis te verwerpen. Dit heeft een consequentie en een risico dat genomen moet worden: door een erfenis te verwerpen, levert hij zichzelf uit aan een wereld van beginners. Hij accepteert dat hij zichzelf opnieuw als man moet definiëren, om te leren wat het betekent zonder de snelkoppeling van het antwoord - vals, en dubbel verantwoordelijk. Maar bovenal in de relatie", besluit de schrijver. (door Carlo Roma)